Pengane skal betyr meir, og innsatsen til kvar einskild fiskar skal bety mindre. Det meiner eg heilt kort oppsummert er innhaldet i høyringsnotatetfrå Per Sandberg om framtida for sjarkflåten. Dette har stor betydning for Tromsø som er Norges viktigaste sjarkkommune, med flest deltakaradgangar av alle kommunane i Noreg.
Kystflåten gjev best kvalitet. La oss halde fram med det. Foto: Einar Stamnes/Wikimedia Commons
Fiskeriminister Sandberg argumenterer i notatet for at vi bør innføre strukturpolitikk i den minste flåten vi har. Det betyr at dei som har tilgang på kapital skal kunne kjøpe andre sine kvoter, slå dei saman og bli større. Dette vil ha mange negative konsekvensar.
Dette meiner eg er dei aller viktigaste:
Skal du vere med i konkurransen om kvoter treng du pengar, pengar får du frå banken, desse pengane må du betale renter for. Det betyr at meir av fiskeressursen går til å brødfø rike bankar og mindre går til fiskarane og lokalsamfunna der dei høyrer heime.
Det er sannsynleg at fiskeressursane blir samla på færre stader. Det betyr at inntekta frå fiskeria kan forsvinne frå fiskevær langs kysten.
Insentivet kan endre seg. Når den samla kvota blir stor, blir det viktigare å få all fisken på land, enn å sørge for å få mest ut av kvart kilo fisk. Kvaliteten kan bli skadelidande. I dag er det den minste flåten som har den beste kvaliteten på fisken. For eksempel i hysefisket, så er 1,8% av hysa skada i den minst strukturerte flåten, medan andelen fisk som har skadar aukar med struktureringsgraden. I den mest strukturerte delen av flåten er heile 11,3% hysa skadd.
Det er sjølvsagt ikkje uventa at FrP vil ta frå dei mange og gje til nokre få, men for SV er dette umogleg å vere med på. Vi vil ha ein politikk for dei mange og ikkje for dei få, også i fiskeria.
Midnattsol, Nordlys og vakre bilde er ikkje nok. Vi må og ha kontroll med ressursane langs kysten vår. Foto: Clemensfranz/Wikimedia Commons
Eg er frå Stamsund. Det er eit fiskevær i Lofoten. Det er og ein av dei plassane langs kysten som har ein fiskeindustri som får fisk frå trålarane til reiarlaget Havfisk. Ein av grunnane til det er at Havfisk har såkalla aktivitetsplikt knytt til trålarane sine. Det betyr at dei får kvoter frå oss alle mot at dei sikrar aktivitet og arbeidsplassar på land. Blant anna i Stamsund.
Når no fiskeriminister Per Sandberg foreslår å fjerne aktivitetsplikta og dei andre pliktene ulike trålarar har hatt som motyting for å få gratis tilgang til folket sin eigedom så kjem det til å få konsekvensar i Stamsund og i andre fiskevær langs kysten vår. I Stortingsmeldinga skriv regjeringa:
«Basert på tall for sysselsetting og vurdering av de enkelte arbeidsmarkedene er det grunn til å anta at de regionale ringvirkningene av en eventuell nedleggelse vil bli størst i Stamsund og Melbu i Nordland.»
Ein av hovudgrunnane til at eg engasjerte meg politisk i si tid og meldte meg inn i SV var torskekrisa på slutten av 80-talet. I Stamsund som så mange andre stader langs kysten merka vi denne krisa på kroppen. Vi gjekk i tog mot fiskeriminister Svein Munkejord og slåss for at fisken som var igjen skulle komme på land i fiskeværa langs kysten og skape verdiar, arbeidsplassar, liv og røre der. No er denne kampen igjen meir enn aktuell. Dersom vi fjernar pliktane til trålarane (mot ei lita avkorting i kvotene) så kan vi ikkje sikre at fisken faktisk vil vere med å skape liv og røre langs kysten. Vi gjev frå oss kontrollen. Og, dersom utviklinga fortsetter er det nok ikkje lenge til desse reiarlaga blir eigd heilt eller delvis av internasjonale gigantar som Unilever eller andre. Presset for størst mogleg forteneste vil skape press på å tillate utanlandsk og billig arbeidskraft. Vi, som bur langs kysten, mistar avkastninga av fisken og fisket. Allereie har mange stader langs kysten mista den retten dei hadde til fisk frå trålarane. No forsvinn dei siste.
Eg trur faktisk ikkje så stygt om Frp og Per Sandberg at eg trur at dette er målet dei har sett seg. Eg trur ikkje dei eigentleg vil denne utviklinga, men det er konsekvensen av politikken om høgreregjeringa får halde fram. Dersom Stamsund og andre fiskevær langs kysten skal ha ei framtid som fiskevær, som noko meir enn kulissar for turistar, så må vi vinne kampen om kontroll med ressursane langs kysten. Det er grunnen til at at SV sitt grunnlovsforslag er så viktig. Vi foreslår at grunnloven skal seie:
«Dei viltlevande marine ressursane er eigd av det nasjonale fellesskapet, og skal bidra til sysselsetjing og busetjing i kystsamfunna. Nærare føresegner om forvaltninga av marine ressursar blir fastsette i lov.»
Dette stortingsvalet som kjem no blir eit avgjerande slag i kampen for dei store ressursane i havet vårt. Skal vi eige og forvalte dei saman, eller skal vi overlate til andre å hente verdien og overskottet av fisken.
Pliktene til trålarane er kanskje ikkje altomfattande viktig, men det er ein del av ei utvikling som går i feil retning. Trålarane fekk i si tid konsesjon og unntak frå deltakarloven fordi dei skulle sørge for aktivitet på land i den tida kystflåten ikkje kunne levere fisk. Dersom denne føresetninga fell bort, fell og grunnlaget for konsesjonane bort. Konsekvensen må bli at kvotane tilfell samfunna langs heile den nordnorske kysten som i dag skulle hatt fordelen av leveringsplikt og aktivitetsplikt.
Få ein epost neste gong eg skriv på denne bloggen?
Eg har retta nokre skrivefeil etter at dette innlegget vart publisert
Det er inspirerande å sjå korleis fiskeripolitikken er blitt viktigare i Noreg. Til og med nasjonale media har tatt til å bry seg om korleis ein av dei største ressursane våre blir forvalta. Det gler meg spesielt at SV gjennom Torgeir Knag Fylkesnes har aksla leiartrøya i denne debatten.
Den aller viktgaste debatten handlar om kven som skal få del i dei verdiane som fisken skaper. Skal det vere nokre få kvotebaronar eller skal det komme kystsamfunna og folket langs kysten til gode.
SV har foreslått at det siste skal inn i grunnlova. Den må slå fast at det er kystens folk som skal ha glede av fisken. Vi foreslår at §111 i grunnlova skal lyde:
«Dei viltlevande marine ressursane er eigd av det nasjonale fellesskapet, og skal bidra til sysselsetjing og busetjing i kystsamfunna. Nærare føresegner om forvaltninga av marine ressursar blir fastsette i lov.»
Så er det på sett og vis hyggeleg at Ap kjem halsande etter med sitt eiga forslag på same tema. Det triste er at i Ap sitt forslag har dei bevisst valt å ikkje seie noko om kven som skal tene på ressursane. Det betyr at med Ap sitt grunnlovsforslag vil politikken kunne halde fram som før. Det vil framleis vere slik at eit 20-tals familiar kan kontrollere brorparten av fiskeressursane. Ap sitt framlegg er reint pynting av grunnloven, litt slik skoleelevar teiknar bordar rundt oppgåva når leksa er ferdig.
Det er synd at Ap ikkje kan vere med på å ta eit oppgjer med faren for ei storstilt privatisering av fiskeressursane og vere med på å slå fast at det er kystens folk som skal ha verdien av fisken.
Ver med på å sikre kystfolket sine rettar til fisken, skriv under her.
Vil du få beskjed neste gong eg skriv på denne bloggen?
Fiskeriministeren kan ikkje påstå at han ikkje vart advart. Vi var mange som reagerte då han i sommar oppheva fylkesbindingane på fiskekvotene. No kan dei selgast ut av eit fylke og til eit anna. Heldigvis berre i same landsdel, men kjenn vi ministeren rett er det berre første steg før fullt frislepp.
Fiskekvotene er allerede i ferd med å selges ut av Finnmark og Troms – to måneder etter lovendring. Vardø-ordføreren frykter ytterligere fraflytting langs kysten.
Dette er konsekvensen av ein blå fiskeripolitikk. Sandberg snakkar kanskje folkeleg, men bak snakket så arbeider han for dei som allereie har mest. Konsekvensen av denne politikken har vi allereie sett innafor fiske etter sild. Denne grafen frå LU viser utviklinga tydeleg:
Nordnorske fiskarar sine rettar til å fiske sild er blitt kraftig redusert.
Og, kanskje, berre kanskje, er denne nye fiskeripolitikken frå den blå regjeringa grunnen til at Findus ikkje etablerer seg i Finnmark. Til NRK seier direktør Jørn Gunnar Jacobsen:
– Det som gjør at det er risikabelt er at vi er helt avhengig av å produsere et visst antall volum til dagligvare. Vi kan ikke komme i en situasjon der vi ikke kan levere. Kontinuerlig tilgang på råstoff er helt avgjørende for oss.
Eg skjønner godt at Findus er skeptiske til å etablere seg på nytt i Finnmark når alt blir lagt til rette for å flytte råstoffet ut av fylket. Så då blir det kanskje slik direktøren antyder, at fiskeproduksjonen kjem til å skje i Oslo:
– Vi har lengst sesong på torsk i Finnmark, så sånn sett er dét absolutt noe som taler for å flytte dit. Men det er mange måter man kan løse det på. For eksempel har Lerøy etablert foredlingsprosessen sin i Oslo. De henter inn fisken og sender den til hovedstaden, sier han.
Vil du få beskjed neste gong eg skriv på denne bloggen?
I januar fastsette fiskeriminister Per Sandberg ein ny instruks som gjer det lovleg å flytte kvotar frå dei minste til dei største kystbåtane. Det gjer at ein båt på 28 meter kan kjøpe ut båtar på 11 meter og samle fleire slike kvoter på eit større farty. Det har potensiale til å kraftig redusere antal farty i fiskeflåten, antal fiskarar og utarme mange små kystsamfunn. SVs Torgeir Knag Fylkesnes har derfor i Stortinget foreslått å stoppe denne endringa.
Det er dei minste båtane som jamt over leverer best kvalitet. Det trengst. F oto: By weisserstier from Wien, Austria – 0906_Kreuzfahrt_Norwegen_1032, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=30837098
Vi håper nå på brei støtte for dette forslaget. Stortinget har allereie sagt ja til ei hastebehandling før sommaren. Det betyr at vi no kan fryse dette usolidariske påfunnet frå fiskeriministeren i påvente av at Eidesen-utvalet får gått gjennom heile kvotestrukturen i norsk fiskeri. Det blir den store debatten om korleis norsk fiskeri skal sjå ut i framtida. Det er derfor viktig at vi ikkje no gjer store endringar før Stortinget får avgjort korleis strukturen skal vere i framtida.
Gjennom instruksen frå Frps fiskeriminister kan fartya som sørgjer for liv og næringsutvikling langs kysten, bli fasa ut. Det kjem jamne meldingar frå fiskarar om søknader om kvoteflytting som har blitt sendt. Både under Fiskarlaget nord og Kystfiskarlaget sine årsmøte var meldinga krystallklår – stans dette no. Det er heilt naudsynt å fryse instruksen, i alle fall inntil heilskapen i kvotesystemet er gjennomgått, ikkje minst fordi Stortinget klart og tydeleg har bedt om ein pause i påvente av gjennomgangen. Ein fiskeriminister som set i verk denne instruksen, handlar i strid med Stortinget si bestilling, og må bli stoppa. Det er akutt behov for å fryse instruksen fiskeriministeren har gjeve, slik at det ikkje skjer skadelege endringar som vanskeleg lar seg snu før saka har fått ei skikkeleg demokratisk behandling.
I SV er vi opptatt av å ta vare på heile landet, og å ta vare på den fiskeflåten som jamt over leverer høgast kvalitet og som dermed gjer at vi kan oppnå så høg pris som mogleg i marknaden. I ei tid der vi må omstille norsk økonomi frå oljeavhengigheita har vi ikkje råd til å ikkje hente ut så stor verdi som mogleg av fisken. Vi må derfor satse på fersk fisk av høg kvalitet. Den fisken er det den mindre kystflåten som er best i stand til å levere.
Vil du få beskjed neste gong eg skriv på denne bloggen?
