Parlamentarismen er eit feilslått eksperiment i Tromsø

Byrådet i Tromsø kommune. Frå høgre byrådsleiar Øyvind Hilmarsen (H), byråd for byutvikling Britt-Hege Alvarstein (Frp), byråd for helse og omsorg Kristoffer Kanestrøm (Frp), byråd for utdanning Anne Amdal Fyhn (H) og byråd for næring, kultur og idrett Jonas Stein (V). Saman leiar dei eit feilslått eksperiment. Foto: Mark Ledingham, Tromsø kommune

I kveld har eg vore på eit møte for å diskutere parlamentarismen i Tromsø. Dette trollet av eit system som vi får håpe sprekk i møtet med veljarane om halvanna år.

Noko av utgangspunktet for diskusjonen var ein ny rapport frå Universitetet i Nordland på oppdrag frå kommunaldepartementet. Rapporten skulle mellom anna analysere korleis parlamentarismen funger i kommunar og fylkeskommunar i dag. Som tromsøværing er rapporten sjokkerande lesing:

Var det grunnlag for denne skarpe kritikken fra representantene tilhørende opposisjonspartiene i Tromsø? Sammenlignet med det vi har sett for Oslo, vil svaret bli ja. Hos byrådet i Tromsø finner vi ikke den raushet som karakteriserer byrådet i Oslo. Rådet må sies å være stort, med seks byråder, en mer enn man ble enige om i planen for innføring av parlamentarisme. Hvert byråd har også en politisk rådgiver, slik at det til sammen er 12 politiske stillinger tilknyttet byrådet. Ordføreren tilhører Høyre og har også en politisk rådgiver. Dette gir en formidabel kapasitet sammenlignet med politikerne i opposisjonspartiene i kommunestyret. Med innføring av parlamentarisme i en polarisert politisk kultur risikerer man, som i Tromsø kommune, at posisjonen utnytter sitt flertall til å sikre seg ressurser og kapasitet som gjør det mulig å nærmest eliminere opposisjonen. På sikt gir dette ingen god politikk, fordi det bare blir byrådssidens ideer og standpunkter som får gjennomslag. Med breiere flertall og mer åpenhet i debatten ville vedtakene bli bedre. (side 50)

En sammenligning av byrådenes formelle politiske kapasitet i Bergen og Tromsø kan tjene som en avsluttende illustrasjon. I Bergen er det 14 heltidsstillinger tilknyttet byrådet, i Tromsø 12. Når vi vet at Bergen november 2013 har 270.000 innbyggere, og Tromsø 70.000, så illustrerer dette hvor kraftig majoritetsstyringa er i Tromsø, og ikke minst hvor dyrt det politiske styringssystemet der er blitt. (side 56-7)

Det er både politiske og praktiske grunnar til at eg meiner det er feil med parlamentarisme i Tromsø. Det praktiske er i hovudsak knytt til to ting. Det viktigaste er informasjonsulikheita mellom opposisjon og posisjon. Dei som sit med makta vil ha ha mykje større tilgang til informasjon enn opposisjonen. Denne mangelen på likevekt gjer at arbeidsforholda for opposisjonen blir vanskelege. Ein kunne kanskje kompensert for dette ved å la fleire i opposisjonen vere heiltidspolitikarar. Men dette tar meg til det andre punktet. Kostnaden. Allereie i dag kostar det parlamentariske systemet i Tromsø i overkant av 15 millionar kroner ekstra kvart år. Skulle vi reelt gjeve opposisjonen moglegheit til lik tilgang til informasjon og dermed moglegheit til å kontrollere byrådet ville kostnaden auka med mange millionar. Eg trur ikkje ein eventuell gevinst med parlamentarisme er verd så mange millionar. Då vil eg heller bruke pengane på skole og eldreomsorg.

Det politiske poenget heng saman med korleis fleirtalet i Tromsø forvaltar makta si. Eg er ikkje forundra over at når høgresida vinn eit val så vil dei privatisere og konkurranseutsette. Det er greitt. Det som ikkje er greitt er at beslutningane blir flytta vekk frå kommunestyret og inn i lukka organ som byrådet. I Tromsø har kommunestyret delegert til byrådet å konkurranseutsette all kommunal verksemd. Då er saka plutseleg unntatt debatt og informasjonsulikheita mellom posisjon og opposisjon blir stor. Ei slik delegering kunne ikkje skjedd i ein formannskapsmodell.

Eg har rett og slett vanskar med å sjå kva vi skal med den parlamentariske styringsmodellen i Tromsø

Den fylkeskommunale parlamentarismen i Troms

Den fylkeskommunale parlamentarismen er eit underleg dyr. I lengre tid har Ap styrt saman med Høgre og Krf. No bryt dette samarbeidet saman fordi Høgre trekk seg, samstundes som Høgre seier at dei gjerne vil tilbake i fylkesrådet saman med Ap. Så då kan ein kanskje spørje er dei nøgde med samarbeidet eller driv dei berre eit svarteperspel?

Uansett meiner eg at den koalisjonen vi har hatt i Troms viser at anten er Ap i Troms godt nøgd med å styre basert på ein politikk med mykje høgre i seg, eller så viser det at parlamentarismen ikkje passar for ein fylkeskommune. Eg har ein mistanke om at begge delar er sant.

Formannskapet tilbake

Eg trur løysninga på den miseren som vi ser i fylkeskommunen no er å omdanne parlamentarismen til ein god gamaldags formannskapsmodell. Det kan ein ikkje gjere formelt før valet i 2015, men ein kan sette saman fylkesrådet på ein slik måte at vi reelt er tilbake i ein open og inkluderande modell slik formannskapsmodellen er.

Fylkesrådsleiar Pia Svensgaard har mista fleirtalet sitt på fylkestinget. På tide å tenke alternativt? Foto: Troms Arbeidarparti

Eg foreslår at fylkestinget no set saman eit fylkesråd der partia er representerte etter kor sterke dei er i fylkestinget, altså etter den styrken veljarane gav partia. Dersom det nye fylkesrådet består av sju personar, ville samansetninga bli Tre frå Ap, to frå Høgre, ein frå Frp og dersom Sentrum samlar seg ville dei få ein. I eit slikt fylkesråd måtte ein ordne delegasjonsreglementet slik at fylkesrådet berre kan ta avgjerder i fellesskap og ikkje bestyrer kvart sitt område. Det ville heller ikkje vere behov for at fylkesrådane hadde heiltidsjobb som fylkesråd.

Slik ville ein igjen få reelle politiske diskusjonar i eit opent fylkesråd, og fylkesrådet sine avgjerder ville i større grad avspegle det fylkestinget veljarane har sett saman.

Oh, well, dette er vel for mykje å håpe på vil eg tru.

 

 

Ein parlamentarisk farse

Byrådsleiar Øyvind Hilmarsen må velge, skal ha sette foten ned eller vere ei nikkedokke?. Foto: Høyre

Prøv å sjå for deg at den parlamentariske leiaren i SV, Audun Lysbakken eller Senterpartiets Lars Peder Brekk på Stortinget hadde sagt: «Dette er det ultimate svik mot velgerne som støttet oss. Vi føler oss dolket i ryggen av Arbeiderpartiet. Svik er et ord som blir for svakt i denne sammenhengen. Jeg har rett og slett ingen respekt for Arbeiderpartiet lenger.» La oss videre sjå for oss at Lysbakken eller Brekk hadde sagt: «Personlig har jeg ingen tillit til Arbeiderpartiet fremover. Det som har skjedd kan bare avle min forakt «

Eg trur vi trygt kan konkludere med at vi hadde hatt ei regjeringskrise. Anten hadde det aktuelle partiet trekt seg, eller så hadde statsministeren kasta dei ut.

Men i Tromsø skjer ikkje dette. Dersom du byttar ut Arbeidarpartiet ut med Høgre så er sitata over autentiske utsegn frå gruppeleiaren i Frp i kommunestyret i Tromsø. (sjå her og her) I Tromsø har vi eit byråd som står overfor kommunestyret på same viset som regjeringa står overfor Stortinget.

Men i Tromsø ser det ut til at ein kan seie slike ting utan at det får parlamentariske konsekvensar. Saka det gjeld er at kommunestyret har vedtatt ein samarbeidsavtale med Sametinget, ein avtale som ikkje vil koste kommunen noko. Så er det vanskeleg å skjønne at Frp blir så inderleg sinte over noko slikt, men dei om det.

Det som er verkeleg underleg er at Frp har vedtatt at dei skal halde fram i byrådet. Dei skal halde fram å samarbeide med Høgre etter slike utsegn frå gruppeleiaren.

I følgje NRK seier varaordførar Anni Skogmann

Gruppa har vedtatt at vi ikke går ut av byråd, men at vi i fremtiden vil stemme for det vi er enig i – og mot det som ikke er vår politikk. Vi kommer også til prinsipielt å stemme imot alle saker som ikke på forhånd er drøftet i hele alliansen, sier Frps Anni Skogman, som også er varaordfører i Tromsø.

Frp skal altså sitte i byrådet, men dei skal ikkje lenger vere bundne til dei avtalane som blir gjort i byrådet. Dette er altså den parlamentarismen som i følgje Ap, H og Frp skulle gje ei tydeleg styring av Tromsø!

Det er berre ein ting å seie, dersom byrådsleiaren godtar dette så gjev han avkall på å kunne kalle seg leiar for Tromsø kommune.

Abonner på denne bloggen – trykk her!

Det susar i Sivet

Foto: Pål Berge/Flickr

Det susar i både i Hagen og Sivet for tida, og Framstegspartiet går fram på galluppen. Har forresten nokon undersøkt om namnet på det partiet er i strid med loven? Det må jo vere villeiande marknadsføring. Nåja dei fleste av oss har vel trass alt gjennomskoda namnet og sett partiet for kva det er. Vi andre (altså folk flest) har for lenge sida skjønt det Hagen antyder i VG i dag, at Siv Jensen ikkje er i stand til å styre landet. Måtte det gå opp for stadig fleire.

[mp3j track="susarisivet.mp3"] Her kan du høyre innlegget om du vil

Her i Tromsø kunne vi kanskje trengt ein fredsmeklar eller to. I avisane kan eg lese at samar i Tromsø no må skaffe seg hemmeleg nummer for å ikkje bli ringt opp og skjelt ut av tilfeldige og framande menneske. Er det rett før vi ser bustadannonasar i avisar med “Billettmerka: Ikkje samar”? Eg maktar ikkje å skjønne kva folk er redde for. Det er kanskje eit uttrykk for manglande fantasi frå mi side, det får eg heller berre leve med.

I tillegg til at vi plutseleg er blitt redde for alle som seier “buorre beivi” har vi og fått eit nytt politisk system i kommunen. Dei heiter parlamentarisme, så det må vel bety at kommunestyret er blitt eit parlament? Men det er eit underleg spetakkel vi har sett. Vi har altså skaffa oss seks byrådar med ei svært god løn, dei har skaffa seg seks rådgjevarar som heller ikkje er underbetalte. Ein skulle jo tru at dette ville gje desse byrådane eit slags behov for å rettferdiggjere løna si. Men, neida. I møta i dette nye parlamentet vårt kan dei knapt svara på eit einaste spørsmål. Dei sender administrasjonen fram for å svare for seg, medan dei sjølve sit tause bak i salen og twittrar, for eksempel “..oh, shit”

No er det for alt i verda ikkje noko galt med twitring, tvert i mot, men det bør vel ikkje erstatte at byrådane faktisk snakkar til og med kommunestyret? Ein skulle jo tru at byrådet klarte å skjønne dei heilt grunnleggande prinsippa for korleis parlamentarismen skal fungere?

Men, partiet med det villeiande namnet held i alle fall fast ved prinsippa sine, prinsippa om at alt det det offentlege gjer er galt, medan det private gjer er bra. Dette er sjølvsagt eit godt prinsipp for det gjer det enkelt å drive politikk. Ut frå dette prinsippet går alt frå galt til bra om det blir overført frå fellesskapet til private.

Og det er klart ingenting er verre enn dårleg mat. Dårleg mat er openbart galt, og dersom kommunen lagar mat er det derfor openbart at maten er dårleg, og det er galt. Då er løysninga sjølvsagt å la private lage maten. Og vi veit at det private gjer er rett, ergo må maten bli god. Det er heilt utruleg at ikkje alle andre har innsett det for lenge sidan.

Det første byråden for partiet med det villeiande namnet gjorde etter at han vart byråd og ikkje ville snakke til og med kommunestyret var å slå fast at maten til sjukeheimane i kommunen skulle konkurranseutsettast. Då blir det så smakfult, og kanskje blir det lågkarbo til alle.

Lågkarbo er kanskje ikkje løysninga på eurokrisa, men kanskje kunne løysninga vere å erstatte euroen med smør, etterspørselen etter smør er vist større enn etterspørselen etter euro for tida? Men, det er klart , medan den europeiske sentralbanken kan men ikkje vil løyse krisa gjennom å trykke fleir pengar er det vanskeleg å trykke meir smør, sjølv om ein smør tjukt på.

Det er likevel ganske utruleg at innbyggarane i Italia og Hellas aksepterer at demokratiet blir sett til sides og at dei må ta heile rekninga for krisa, slik at dei franske og tyske bankane skal sleppe tap. Då blir vel løysninga at vi får kjøpe enorme mengda olivenolje for å vege opp for mangelen på smør og fløyte.

Det kan bli ein interessant julebakst.

 

Exit mobile version