Merkelapparkiv: Sør-Afrika

Feature,Internasjonalt,Val

Dansande president

Jacob Zuma dansar, og tilhengjarane hans dansar. Til og med den største opposisjonsleiaren Helen Zille og leger i streik dansar. Alle dansar i dette landet, og ein kan ikkje alltid vete om dei er sinte eller glade når dei dansar.

valsa

Valet i Sør-Afrika gav ANC berre nesten to tredjedelar av røystene. Foto: Liv Marie Austrem

Men det er ingen tvil om at partileiaren for Democratic Alliance, den kvite Helen Zille feirar at hennar parti fekk 50.78% i Western Cape og overtar roret for denne provinsen, og på landsbasis auka DA med ca 5% til 16.37. Utbrytarpartiet frå ANC, COPE, endte opp med 7.62% og seier seg nøgd med det sidan dei er nye.

ANC feirar at dei fekk 66.0 % av stemmene i heile landet og kan styre vidare, nå med Jacob Zuma som president. 4% svikta ANC denne gongen, og hindra at ANC får 2/3 fleirtal i regjeringa. Eg har alltid vore ein stor ANC-fan, men dei har vore for mektige for lenge nå, og denne nedgangen er bra for å sikre demokratiet, tenkjer eg. Dermed kan dei heller ikkje endre grunnlova slik mange har frykta for at dei kunne finne på. ANC-tilhengjarane seier at ANC-regjeringa har ikkje gjort forsøk på å tukle med grunnlova tidlegare enda dei har hatt 2/3 fleirtal sidan 1994, så det behøvde ingen vere redde for. Skeptikarane kjente seg likevel ikkje trygge, for Jacob Zuma har meir enn ymta om at dødsstraff igjen kunne vere aktuelt, han har uttala seg negativt om at homofile har vanlege menneskerettar og han stiller spørsmål ved atmedia har lov å skrive kva-som-helst og  «rettssystemet er så fritt og uavhengig som ein Gud». I tillegg er det mange som ikkje greier tru på at Jacob Zuma er uskyldig i korrupsjon og valdtekt sjølv om sakene mot han vart henlagt.

– Nå må vi prøve lære oss å elske Zuma, sa ei dame eg snakka med. – Ein må jo elske presidenten sin.

Det er klart mange som elskar han, ikkje berre dei 5 konene hans, men tusenvis av trufaste fans møter opp og hyller han over alt der han ferdast. Han er ein antiintellektuell, folkeleg mann, flink til å lytte og snakke med folk og er svært karismatisk. Han kler seg ikkje i kvite snippar, og han ler høgt.  – Eg kjem ikkje til å slutte å le høgt og danse for det om eg blir president, har han sagt. Under apartheid var han leiar for ANC sin hemmelege etterretningsteneste, og han sat fengsla på Robben Island saman med Nelson Mandela i 10 år. Mandela støtta Zuma under valkampen, men Desmond Tutu har uttalt seg kritisk og sådd tvil om den nye presidenten sin integritet og moral. 

Eg håpar det blir god grunn til å elske han som president, og eg ynskjer han og dette fantastiske landet lykke til. Presidenten og regjeringa hans  har svære utfordringar:  arbeidsløyse, manglande utdanning og dårlege skolar, mangel på hus, hiv og AIDS, høg kriminalitet og ikkje minst korrupsjon. – Nå må dei slutte å danse og begynne å levere, sa ei gammal afrikansk dame til meg etter at ho hadde lagt stemmesedlen i urna.

Standard
Feature,Internasjonalt

Arbeid viktigare enn hus

Ferial og familien kjøpte eit hus for eit år sidan, men slektningane til selgjaren ville ikkje flytte så dei måtte gå rettens veg for å få dei ut. Det hjelpte ikkje heller så politiet måtte til verks. Det fortel noko om boligsituasjonen i Sør-Afrika. Dei hadde sannsynlegvis ingen plass å flytte til.

sa-hus

Ein ting er å få eit hus, noko anna er å ha råd til å ha det. Foto: Liv Marie Austrem

Ferial har ei mellomstilling i administrasjonen på universitetet og mannen hennar er ingeniør og har også jobb. Dei har stått på venteliste til hus i mange år, men da dei til slutt tok kontakt for å høyre når det var deira tur til å få hus, fekk dei vete at dei sto ikkje på lista. Den opprinnelege lista var vekk. Så dei måtte ut på den private marknaden og kjøpe hus, og da var det ikkje store huset dei hadde råd til, for styringsrenta her er ca 15%. Huset ligg i eit farga «penare» område, her har berre budd farga menneske sidan apartheidtida, og framleis gjer det det. Ferial er også farga, for ho har ein kvit forfedre langt bak, så det passa bra for henne. Men med to lønningar og 3 barn som går på skole og kostar pengar, er det hardt å få endane til å møtast. Bilen må reparerast for 6000 rand, og det har dei ikkje råd til med det første.

«Vi blir frustrerte over at dei som ikkje har jobb og ikkje har pengar, får hus, men dei greier ikkje betale strøm og vatn og husleie og flyttar ut igjen og leier ut husa. Vi som har jobbar, må kjøpe hus så vi har nesten ikkje råd til noko anna,» seier Ferial.

I townshipområdet Delph trefte vi ein familie med sju ungar som har fått hus tildelt av staten. Huset er ikkje stort, men det er stort nok for dei, seier kona. Det er berre det at dei har ikkje jobb, verken ho eller mannen. «Vi har ikkje nok mat, og vi har ikkje pengar for å sørge for at ungane går på skole,» klagar ho strengt. «Da er vi like langt.»

ANC-regjeringa har fått bygd 2.2 millionar hus til huslause sidan frigjeringa i 1994. Det betyr at nærmare 15 mill menneske har fått tak over hovudet, og ANC seier at det finnes ingen andre land med slumproblem som har bygd så mykje. Serleg i det siste verkar det som husbygginga har skote fart. Det kan ha samanheng med at det snart er val. Men folk er ikkje nøgde. «Regjeringa og ANC må gi folk arbeid først og så hus,» seier mange. «Det er betre å bu i eit skur og ha pengar til mat enn å bu i eit hus og ikkje ha mat.»

I tida framover kjem Liv Marie Austrem til å skrive litt på denne bloggen frå Sør-Afrika.

Standard
Feature,Internasjonalt

Juleforteljinga held fram. «Eg greidde det!

sa11

Første gongen låg ho med eit dreneringsrør inn i lungene som var festa til ei flaske som sto på golvet. Slik var det sist. No er det noko anna. «Eg er frisk. Heilt frisk,» seier ho og opnar armane mot meg. «Eg trenar og spelar basketball, og på søndag var eg i kykja.» Det er som eit under. Foto: Liv Marie Austrem

I går møtte eg Monica. Smilande. Slank. Pynta med halskjede, øyredobbar, ettersitjande klede og ein glatt parykk. Eg hugsar frå før også at ho likte å pynte seg. Somme gonger kom ho med rastahår, somme gonger med glatt parykk og somme gonger med sitt eige naturlege småkrusa bustehår.

«Eg er frisk. Heilt frisk,» seier ho og opnar armane mot meg. «Eg trenar og spelar basketball, og på søndag var eg i kykja.» Det er som eit under. Sist eg såg henne, rett før jul, var ho riktignok på betringen veg, men ho var svært dårleg, og eg var bekymra da ho absolutt ville feire jul heime i skuret sitt i Mandela Park township. Ho vart utskriven frå sjukehuset midt i februar, fortel ho, og nå står det berre igjen å få den siste helsesjekken før ho blir 100% friskmeldt.

Vi går ein tur langs Atlanterhavet med ein hyggeleg utekafe som mål i enden av promenaden. Det er lenge sidan eg har høyrt henne så pratesjuk. «Nå skal eg få meg jobb,» seier ho optimistisk. «Eg har levert CV’n min mange plassar, og eg følgjer med og søkjer på alt.» Ho fortel at ho fekk ingen pengar da ho var på sjukehuset. Der hadde ho både kost og losji, og da trengte ho ikkje meir, meinte dei. «Heldigvis har eg ikkje husleie på huset mitt,» seier ho og ler. Men nå har ho rett på 900 rand (625nkr) i månaden i 6 månader viss ho ikkje får jobb før den tid, fortel ho.

«Korleis er det med sonen din?» spør eg. Eg visste at før ho vart sjuk, hadde ho store planar om å få bygd på eit rom på skuret sitt for å kunne ta sønnen sin til seg. Sønnen hennar er 10 år og bur hos bestemora i eit fattig område i Eastern Cape. Bestemora er sjuk, og ho er analfabet og kan ikkje hjelpe guten hennar med skolearbeidet, og det bekymra Monica. Mange har det slik her at dei må reise bort for å tene pengar, barna må vere igjen hos bestemora og mødrene sender pengar heim.

«Det går fint,» seier Monica. «To gledelege ting har skjedd. Mor har fått kommunalt hus gratis, og sønnen min får ekstraundervisning om ettermiddagane tre dagar i veka. Der les dei Bibelen og får hjelp med leksene.» Så fortel ho at søskenbarnet hennar, Lillian, har hjelpt henne med pengar så ho har hatt noko å sende heim. Lillian har tatt seg jobb i helgene for å tene litt ekstra som Monica kunne få. Det er vel det dei kallar ubuntu, tenkjer eg.

For 10 månader sidan vart Monica sjuk. «Først trudde eg berre at eg hadde blitt lat,» seier Monica og ler, men i juli i fjor vart ho akutt lagt inn på sjukehuset, og da konstaterte dei tuberkulose og tappa ein og ein halv liter veske ut av lungene hennar. «Eg ville bli frisk, og eg har greidd det,» seier Monica og langar ut i rask takt under ei steikande sol.

I tida framover kjem Liv Marie Austrem til å skrive litt på denne bloggen frå Sør-Afrika. Denne heng saman med posten frå jula

Standard
Ikkje politikk,Internasjonalt

Kvitvin og mannssjåvinisme

I dag spiste eg lunsj på utekafe i nabolaget med ein pensjonert professor i pedagogikk. Ho er afrikandar, og ho fortalte meg at kulturen hennar er svært mannssjåvinistisk og valdeleg. Las ho i avisen om menn som hadde drept heile familien, kunne ho sjå at det var eit afrikandarnamn. «Ja, slikt hender i dag,» sa ho og vifta oppgitt med armane. «Afrikandarmenn toler t.d. ikkje at kona tener meir enn dei, eller viss ein afrikandar skulle bli arbeidsledig og ikkje greie forsørge familien, er det så skammeleg at dei kan drepe heile familien.»

Etter at kyllingsalaten og kvitvinen var komen på bordet spurte eg henne om korleis afrikandarane ser på seg sjølve i dag 15 år etter apartheid? Ho tenkte seg om ein liten augneblink og så slo ho ut med armane og sa: «Afrikandarane tenkjer at dei har utvikla dette landet til eit moderne samfunn. Her var ingen ting da dei kom. Buskmennene og afrikanarane hadde budd her i mange tusen år, men ikkje utvikla noko. I løpet av eit par hundreår skapte boerane eit høgt utvikla, moderne samfunn. Dei innfødde sat på stranda og leika med steinar som glima og visste ikkje at det var diamantar eingong. Men europearane skjønte det, og det tok ikkje lang tid før dei kunne grave fram diamantar for enorme verdiar. Hadde ikkje europearane kolonisert og utvikla dette landet, ville det vore slik som Etiopia i dag. Boerane meiner nok at dei gjorde mykje galt under apartheid, men dei meiner også at dei har utvikla landet.»

«Eg har to søner som likar å fantasere om kva som ville skjedd om Napoleon hadde …. eller Churchill hadde … Vi veit ikkje kva som hadde skjedd om Afrika hadde fått fred for dei grådige europeiske kolonifolka heller,» sa eg. Eg fann ikkje på noko anna å seie.

I tida framover kjem Liv Marie Austrem til å skrive litt på denne bloggen frå Sør-Afrika.

Standard
Feature,Internasjonalt

Fotball og fred

I samband med fotball VM i 2010 skulle det vore arrangert ein fredskonferanse no.

I dag spelte det norske landslaget i fotball vennskapskamp mot det sør-afrikanske landslaget og kampen vart overført direkte på TV. Jacob Zuma, som er leiar av ANC, og president Monlanthe var begeistra til stades og helste på nordmennene etterpå, men dei kunne gratulere sine eigne. Det var dei som vann 2-1 over nordmennene.

Eg kan ikkje seie at eg er så inne på dette med fotball, men eg kunne sjå at sør-afrikanarane spelte veldig artig fotball, dei var raske, dribla mykje og var klart veldig gode teknisk. Dei lange ballane til Drillo-fotballen var kjedelege i forhold.

Det var i samband med denne vennskapskampen at the Soccer World Cup peace conference skulle ha vore nå i helga. Zuma og Monlanthe har framleis forklaringproblem etter at Desmond Tutu og FW de Klerk trekte seg og konferansen vart utsatt. Dalai Lama har ennå ikkje fått visum.

I tida framover kjem Liv Marie Austrem til å skrive litt på denne bloggen frå Sør-Afrika.

Standard