Småbruk eller Airbnb?

Ottar Brox si siste bok «På vei mot et postindustrielt klassesamfunn» viser at Brox framleis tenkjer klårt og godt om utviklinga i landet. Boka er spennande, og eg anbefaler det til alle som er opptatt av korleis vi utviklar eit samfunn med små skilnader mellom folk.

Den sentrale bodskapen i boka er at dersom folk flest har lett tilgang til sjølvsysselsetting, så forhindrar vi utviklinga av eit klassesamfunn med store skilnader. I norsk samanheng viser Brox til at det at folk lett kunne skaffe seg eit småbruk med eit par kyr, eller hadde tilgang til fiske gjorde at dei sto sterkare i møte med det nye industrisamfunnet. Dei måtte ikkje akseptere kva som helst frå fabrikkeigaren. Dei hadde noko å falle tilbake på. Dette hevdar Brox skil Noreg frå mange andre land. I tillegg gjorde dette at vi ikkje først la ned landbruksøkonomien før vi bygde opp industriøkonomien. Samla sett førte det til ein større økonomisk vekst i Noreg.

Dersom vi aksepterer denne argumentasjonen. Og, eg synst den er god og sterk, så er neste spørsmål korleis vi kan halde fram med å bruke denne mekanismen i dag, utan å trur at vi skal tilbake til småbruket. For, som Brox skriv:

«Det er ikke mulig å skaffe seg billig arbeidskraft i et høgkostland uten å samtidig skaffe seg fattige familier»

Det er derfor sentralt for ei utvikling utan store skilnader at vi ikkje har billig arbeidskraft i landet vårt. Brox skriv litt om korleis vi skal få til dette, men det er den minst utvikla og kanskje den svakaste delen av boka. Han peiker på at vi er i ferd med å bygge opp ein ny underklasse i byane. Mange, kanskje eit fleirtal av desse er innvandrarar av ulikt slag. Nordmenn vil ikkje lenger skrubbe gryter og gjere alle dei tinga som må til for at samfunnet skal gå rundt. Korleis gjev vi dei som er i den lågtlønte tenesteytarklassa maktmiddel til å gjere situasjonen sin betre? Kan vi bruke same strategien på nytt, altså sørgje for at det finst alternativ til lågt betalte tenesteytingsjobbar i byane?

Det som openbart er viktig er å få sagt opp eller endra EØS-avtalen slik at vi kan redusere arbeidsinnvandringa til Noreg. Det vil gjere at vi ikkje får eit stadig påfyll av folk som vil jobbe for låge løner.

Delingsøkonomien, ein del av problemet eller løysninga?

Eg synst Brox for lett avfeier delingsøkonomien som ein del av løysninga for framtida. Det er openbart at delingsøkonomien som Über berre er ein måte å erstatte drosjesjåførar med billigare arbeidskraft, men andre delar av delingsøkonomien treng ikkje fugere på same måte som Über. Det som kjenneteikna den småbrukarøkonomien som Brox skildrar er at jord var billig i Noreg, det gjorde at småbrukarøkonomien var tilgjengeleg for dei fleste i Noreg. Går det an å tenke seg at delingsøkonomien kan fungere delvis på same viset. At den økonomien gjer tilgjengeleg kapital, i form av verkty, tomme hus eller anna på ein måte som gjer at folk kan sjølvsysselsette seg.

Eg meiner at verken det eine eller andre resultatet er openbart, og vil bli kraftig påverka av korleis vi vel å regulere delingsøkonomien framover.

Bustadprisane i norske byar er etterkvart blitt så høge, at det krevst ei heil lønning berre for å betale huslånet. Det betyr at om vi legg til rette for at byane ikkje skal vekse meir, og at bygdene kan halde oppe folketalet så gjer vi og noko med fordelinga. Derfor vil framleis fiskeripolitikken, distriktspolitikken og landbrukspolitikken vere ein viktig del av jobben for å bygge eit Noreg med små skilnader mellom folk.

Dei ti beste bøkene om sverd, magi og politiske intrigar.

Eg havnar av og til i diskusjonar om kva som er dei beste bøkene i sjangeren fantasy og science fiction. Desse diskusjonane har dukka opp oftare i etterkant av filmane om «Ringdrotten» (Lord of the Rings) og «Game of Thrones». Eg tenkte derfor eg skulle dele med dokker den definitive lista over dei beste bøkene i desse sjangarane.

Førsteplassen kan det sjølvsagt vere diskusjonar om. Det finst gode argument for å plassere anten «Ringdrotten», «Norske folkeeventyr» eller Grim brødrane si eventyrsamling «Kinder- und Hausmärchen». For meg er det likevel ingen tvil, det beste du kan lese i sjangeren er «The Baroque Cycle». Du vil og legge merke til at eventyrsamlingane ikkje er på lista. Sjølv om dei er spanande og gode fell dei litt utanfor sjangeren, trass alt.

Ok, så er her den, den autorative lista over dei ti beste verka innafor sjangeren fantasy/science fiction.

1. «The Baroque Cycle» av Neal Stephenson er noko av det mest spennande og nyskapande innafor sjangeren. Bøkene er ei blanding av historiske noveller og science fiction. Bør lesast blant anna på grunn av feiden mellom Newton og Leibniz for ikkje å snakke om kryptologien. Gull som ballast er heller ikkje ille.

2. «Ringdrotten/Lord of the Rings» av Tolkien er det ikkje mogleg å komme utanom på denne lista, sjølv om eg eigentleg prøvde. Det skulle ikkje vere naudsynt å skildre denne boka. Les ho, og gjerne på nynorsk. Det gjev ein tilleggsverdi.

3. «Salamanderkrigen» av Karel Čapeker ei bok om skilnader. Boka handlar om motsetnadane mellom menneska og ein rase intelligente salamandarar og kan lesast som ein profeti om katastrofen som den andre verdskrigen er.

4. «The blade itself av Joe Abercrombie er ein del av «The first law trilogy». Eg lar denne boka stå for alle bøkene i og rundt trilogien. Det er ei korrupt og øydelagt verd med korrupte og øydelagte folk både fysisk og psykisk som Logan Ninefingers og toturisten Glotka.

5. Tid for litt tradisjonell science fiction, om ein kan seie det om «Red Mars» og resten av Mars-trilogien av Kim Stanly Robinson. Bøkene handlar om terraforminga av mars, men vel så mykje om korleis ein kooperativ økonomi kan fungere og om fridom.

6. Like lite som det er mogleg å kome utanom Tolkien på ei liste som dette, er det mogleg å unngå Isaac Asimov. Kva bok ein skal velje av Asimov er ikkje enkelt. Han kunne eigentleg fylt denne lista på eiga hand. Men, vi får la det vere «I, Robot», sjølv om «Foundation» nok hadde vore eit like riktig val. Robotbøkene hans har lagt grunnlaget for mykje anna Sci/fi og han er skaparen av dei tre robotlovane. Eg vil og gjerne nemne ei av dei beste novellene nokon sinne, «The Last Question» Les ho!

7. Meir sci/fi, og det må nesten bli «The Reality Dysfunction» av Peter F. Hamilton. Boka er ein del av Night’s Dawn Trilogy og handlar om ei framtid der mennesket har delt seg i to artar, Adamistar og Edenistar og dei har møtte andre intelligente rasar. Det er religion, økonomi og metafysikk.

8. No tar det til å bli trangt på lista, det er så mange som skulle vore med, men det må nesten bli «Enders Game» av Orson Scott Card på åttandeplassen. Dette er sjølve boka om kampen mellom menneska og aliens, men først og fremst handlar det om vala menneska gjer når ein ikkje kan vinne.

9. Denne lista ville ikkje vore komplett utan «Brave New World» av Aldous Huxley. Denne boka er sjølve dystopien om kor galt det kan gå med menneska i ei teknologisk verd.

10. Dette vart vanskelegare enn eg hadde trudd. Det er mange som kjempar om denne tiandeplassen. «Harry Potter» kunne fått plass, det kunne og «Ship of Magic» av Robin Hobb. Eg hadde ikkje gjort meg bort om bøkene om Thomas Covenant the Unbeliever av Stephen R. Donaldson hadde fått denne plassen. Eg trur heller ikkje så mange hadde protestert om ei av bøkene til Raymond E. Feist om Midkemia og the Rift War hadde fått plass på denne lista. Kanskje vil mange og putta ei av bøkene i «The Song of Ice and Fire» på lista, og eg er samd i at Arya Stark fortener ein plass. Naomi Novik sin bøker om dragen Temeraire høyrer ikkje heime på denne lista målt i litterær kvalitet. Men dei er underhaldande og ideen er god. Settingen er napoleonskrigane, men med dragar som fungerer som luftvåpen. Den første boka er «His Majestys Dragon».

Likevel, på tiande og siste plass kjem nok likevel «Neuromancer» av William Gibson. Det er ikkje den første cyberpunkboka, men vi må vel likevel rekna Neuromancer som boka som grunnla sjangeren.

Så, kva synst du? Nokon som er avgløymt? Nokon som ikkje skulle vore på lista?

Kyrkjevigsling og eit Nord-Noreg som blir splitta

Eg hadde ikkje venta å få tårer i augo av å lese Biskop Eivin Berggrav sine skildringar av visitasar, reiser og kyrkjevigslingar i Hålogaland på 30-talet. Men historia om bygginga og vigslinga av kapellet på Makkaur er sterk det er også skildringane av møta med borna i kyrkjelydane.

Også ber jeg dig, Perolines nu hvithårede sønn, at du går op til alteret med livets ord og legger Bibelen på den grunn som din mors strev og bønn har ryddet for Guds hus her i Makkaur.

Han skalv på hånden da han rev av fyrstikken og løftet den lille flammen op til alterlyset som fødtes til liv og vokste stille.

En slik dag er underlig for embedsmenn. Der satt vi, vi tre som har hatt så godt og glad samarbeid i alle deler, fylkesmannen, skoledirektøren og jeg, vi som på en viss måte hadde hatt det i vår «makt» å la dette tiltaket bli satt i verk, – og jeg tenker vi alle tre merket hvor stillferdig tjenende vår stilling var.

Boka «Spenningen Land» kom i 1937, vart trykt i ni opplag og selde 43 000. I 2012 gav Orkana forlag ut ein ny utgåve av boka, og det er den eg har lest.

Motoren endrar landet

Biskop Breggrav skriv drivande godt om eit Nord-Noreg i endring. Han skriv om korleis vegane, bilane og skøytene endrar samfunn og kyrkjeliv.

Bare to ganger har jeg seilet i Hålogaland. Begge gangene var det spennende. Men folk glemmer å seile nu. Det er snart bare gamle menn og kvinner som kan ro skikkelig, det vil si milelangt. Det samme kommer om kort tid til også å gjelde den ting å gå. Mannfolk og motor er blitt ett. Enten det nu er skøite eller bil. Mannfolk ror ikke og de går ikke.

Eg har ei slags kjensle av at den endringa Biskopen skildrar at Hålogaland gjekk gjennom på 30-talet liknar litt på dei store endringane samfunnet vårt går gjennom no. Nye teknologiar endrar måten folk lever liva sine, og gjennom det så endrar samfunnet sitt. Det er kanskje for tidleg å seie at internett, mobiltelefon og anna vil endre samfunnet like kraftig som motoren og vegane gjorde. Men kanskje kan biskopen sine ord om radioen gje oss ein peikepinn? Han skildrar korleis radioen skapte andre måtar å vere kristen på. Du kunne høyre andakten heime, du trengte ikkje søke saman med andre i ei kyrkje. Men kyrkja har overlevd. Og sjølv om vi no sit framfor kvar vår skjerm, kanskje i staden for å oppsøke nokon, vil det ikkje erstatte møtet mellom menneska. Og, kanskje, berre kanskje kan internett bøte på noko av dei problema radioen skapte i følgje biskopen:

For kultur er er aldri passiv høring. Kultur er noe aktivt, kultur er dyrking.

Og få ting gjev oss moglegheit til å aktivt skape og dyrke som internett.

Berggrav si skildring av folk i nord, nordmenn og samar er spennande. Han avviser og argumenterer mot mykje av då tidas myter om nordlendingen, mot oppfattinga av nordlendingen som impulsiv, umoralsk og lettsindig. Nordlendingen er som folk flest, men styrt av naturen og økonomien, som alle andre.

Lofotfisket er limet

Eg synst det er spennande korleis Berggrav seier at Nord-Noreg er blitt skapt av Lofoten, eller snarare av Lofotfisket. Her møttes dei frå Bindal til Varanger og bygde eit slags fellesskap. Det felleskapet som vart og er Nord-Noreg. Berggrav er langt frå den einaste som har gjort denne observasjonen.

Det er Lofoten som har skapt Nord-Norge. Lofoten er fellesstrengen i livet her, totalklangen i orkesteret, ledemotivet.

Det er ikke noe annet strøk av Norge som har en slik felles møteplass, så årviss og så omfattende den hele befolkning. Også de som sitter hjemme er med hele sitt sinn centrert om Lofoten.

Så kanskje er det ikkje så rart at det nordnorske samarbeidet og samforståinga er i ferd med å bryte saman. Lofotfisket samlar ikkje heile folket, er ikkje lenger det økonomiske navet som landsdelen dreiar rundt. Og utan dette samlingspunktet rives landsdelen i filler av rivalisering mellom fylke og byar. Kor lenge vil Nord-Noreg vere ein landsdel utan dette felles limet. Kva er eigentleg fellesskapen mellom Aust-Finnmark og Helgeland, mellom Bodø og Tromsø utan Lofoten som lim?

Og slik kan ein hardbarka ateist oppleve at ein forlengst avliden biskop gjev både tårer og politiske tankar. Les boka du og – i alle fall om du er nordlending.

 

 

 

Lesetips om Somalia, utdanning, Iran, USA, miljø og ekstreme menn

Protestantar på Brooklyn Bridge, på veg for å okkupere Wall Street. Foto: Flickr/bogieharmond

Skulle ein lese alt som finst på nettet, så kunne ein ikkje gjort anna. Ja, sjølv med 18 timars lesing om dagen hadde du ikkje fått med deg alt. Heldigvis er ikkje alt som finst på nettet verd å lese her finn du derimot ting som heilt sikkert er verd å lese.

Du kan jo ta til med å lese om at CO2 utsleppa har auka med 45 prosent sidan 1990, på den andre sida kan du jo trøyste deg med at løysninga finst. Så må vi berre greie å få tatt løysningane i bruk. Brundtland er framleis opptatt av berekraftig utvikling og seier:

«Many challenges of sustainable development can be solved within sectors, within countries – but not climate change,» Brundtland said. «We are all victimized, nobody can hide from it. «

Det kan og vere interessant å følgje debatten i det britiske Arbeidarpartiet, dei driv med ein del interessant sjelegransking etter valnederlaget. Mellom anna er dei opptatt av om grøn populisme er mogleg å få til. Torsken er kanskje ikkje så opptatt av miljøpolitikk, men det er interessant at aldri har forskarane funne karen med skjegg lenger nord enn no. Kanskje er det derfor at russarane reagerer så sterkt på at Noreg arresterte ein russisk trålar i fiskevernsona rundt Svalbard? I alle fall kan det sjå ut som i alle fall nokre russarar ønskjer å ta fiskevernsona rundt Svalbard opp til ny debatt; og, nei, det er ikkje Sjirinovskij eg tenkjer på.

Når vi no er inne på Russland så skjer det jo ting der for tida, det vil seie at det skjer vel eigentleg ingenting. Putin er på veg tilbake. Det slår meg at han liknar ikkje så lite på ein mannleg utgåve av Sarah Palin. The Streetwise Professor skriv:

 Expect Russia to become even more truculent, obstructionist, and revanchist in the months to come.

Kanskje ikkje gode toner sett I samanheng med situasjonen I fiskevernsona? Då kan vi jo kanskje våge å håpe at opposisjonen i Russland finn saman og blir meir effektiv.

Eg synst eurokrisa er vanskeleg å gå eit godt grep om. Eg har skrive litt om det her, men andre kan dette betre enn meg. Paul Krugman meiner at det ikkje er snakk om at land har brukt for mykje pengar. Han snakkar litt om kven som må betale for den irske krisa her.

Utdanning har det og blitt sagt noko om i det siste. Det er ikkje berre i Noreg vi diskuterer testing og prøveer som eit verkemiddel i skolen. Al Shanker, den amerikanske fagforeingsleiaren er den store helten i denne historia. I Noreg har vi og hatt ein diskusjon om lekser, Sigve Indregard seier noko om korfor dei ikkje er effektiv læring. Sjølv om eg må få seie at som forelder synst eg litt lekser er fint for å kunne følgje med på kva som skjer i skolen. Tar vi eit par steg oppover i utdanningssystemet så trur eg mange kunne lære litt av å lese denne rapporten om kreativitet av Richard Florida.

USA har kanskje sin versjon av den arabiske våren no? Det er i alle fall nokre som trekker samanlikningar mellom “Occupy Wall Street” rørsla og det som har skjedd i Nord-Afrika. Igjen skriv Indregard fint og verd å lese om rørsla og kommunikasjonsstrategien. David Korten meiner:

The personal stories emerging from Occupy Wall Street document our common experience under Wall Street’s rule—unemployment, wages that cannot support families, dwindling retirement accounts, foreclosed homes, student debt, and deferred health care. These stories are inspiring yet more Americans to come forward.

Du kan lese resten av artikkelen her. Har du tenkt å delta I ein demonstrasjon med det første? Kanskje ein demonstrasjon der du star I fare for å blir arrestert? Då er du kanskje bekymra for kva politiet kan få ut av telefonen din? Då får du nokre tips her.

Det er ikkje så lenge sidan vi håpa på ein revolusjon i Iran. Dessverre makta ikkje ungdomen å få kasta prestestyret i 2009. Her kan du lese ei god skildring av korleis og korfor det likevel kan vere slik at styret i Iran kan vere inne i sine siste dagar. Det er ille i Iran, men hakket verre i Somalia. Svolt og islamistar trugar folket. Det finst likevel lyspunkt som det kan vere verd å ta med seg. Sjølv om denne artikkelen står i det konservative magasinet “Minerva” synst eg diskusjone om korleis vi evaluerer bistandsarbeidet er interessant.

Til slutt, les om den ekstreme mannen hos forsking.no og Hjorthen sine tankar om brukarstyrt personleg assistent er verd å ta med seg.

Sånn, då har du litt lesestoff å kose deg med. Kom gjerne med dine eigne lesetips i kommentarfeltet.

 

Exit mobile version